Każdy zawód, niezależnie od tego, czy polega na pracy przy biurku, czy na zaangażowaniu fizycznym, wiąże się z pewnymi zagrożeniami. Oczywiście – w różnym stopniu. Po stronie pracodawcy leży obowiązek określenia, jakie niekorzystne czynniki występują na danym stanowisku oraz zaplanowania czynności przygotowawczych. Aby określić ryzyko zawodowe, stosuje się powszechnie kilka głównych metod. W naszym artykule przedstawiamy dwie z nich. Pokazujemy także, dlaczego tak ważne są odpowiednie pomiary dokonywane w miejscu pracy.
Ryzyko zawodowe i jego elementy
Ryzyko zawodowe określamy, biorąc pod uwagę czynniki szkodliwe, które występują w naszym miejscu pracy. Może być to m.in. nierówna lub śliska powierzchnia, ruchome części maszyn, ostre krawędzie, a także gorące lub bardzo zimne elementy. Z ryzykiem wiąże się także praca na wysokości, praca z wysokim ciśnieniem, praca z prądem elektrycznym, praca z substancjami chemicznymi, czy z pyłem i nadmiernym hałasem. Na nasze zdrowie może wpływać także nieprawidłowe oświetlenie, drgania, promieniowanie elektromagnetyczne, ręczne przenoszenie ciężarów, pracą w niewygodnej pozycji, czy przedłużający się stres.
Metoda oceny ryzyka wg polskiej normy PN-N-18002
Jedną z najczęściej stosowanych metod jest metoda oceny ryzyka wg polskiej normy PN-N-18002. Powołując się na nią, pod uwagę należy wziąć dwa główne parametry: ciężkość następstw występujących na danym stanowisko pracy, a także ich prawdopodobieństwo. Oba te aspekty są szacowane na trzech poziomach: małym, średnim i dużym. Po określeniu poszczególnych parametrów możliwe jest podanie poziomu ryzyka. Wszystko to pozwala na wczesne wdrożenie działań zabezpieczających, które mają na celu zapobieganie nieszczęśliwym wypadkom w czasie wykonywania obowiązków.
Aby lepiej zrozumieć, jaka funkcjonuje ta metoda, podajmy pewien przykład. Jakie będzie ryzyko zawodowe kierowcy samochodu dostawczego, który jest pracownikiem małej, lokalnej sieci sklepików? Ciężkość potencjalnych następstw wypadków możemy określić, jako wysoką. Stłuczki i kolizje w wielu przypadkach prowadzą do ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, a niekiedy nawet do śmierci. Z drugiej strony, biorąc pod uwagę specyfikę tras, na których porusza się kierowca, (sieć lokalna, drogi mało uczęszczane) prawdopodobieństwo groźnego zdarzenia określimy jako małe. Ryzyko zawodowe kształtuje się w tym przypadku na poziomie średnim. Wymagane jest także podjęcie działań, które mają na celu ochronę zdrowia i życia danej osoby.
Metoda wstępnej analizy zagrożeń – czym jest?
Inna popularna metoda to metoda wstępnej analizy zagrożeń. Na czym polega? Podobnie, jak w przypadku wcześniej wspomnianego sposobu, wynik oparty jest na dwóch parametrach. Pierwszy nich to wielkość ewentualnej szkody, a drugi prawdopodobieństwa jej powstania.
Wielkość szkody określana jest w sześciostopniowej skali. Mamy więc niewielkie, znikome urazy, czyli szkody nieznaczne; lekkie obrażenia, czyli szkody wymierne; ciężkie obrażenia, czyli szkody znaczne; wypadek śmiertelny jednej osoby, czyli szkody ciężkie; wypadek śmiertelny zbiorowy, czyli bardzo ciężkie szkody powstałe na terenie przedsiębiorstwa; a także wypadek śmiertelny zbiorowy, czyli bardzo ciężkie szkody powstałe poza terenem przedsiębiorstwa.
Prawdopodobieństwo także określane jest w skali od jeden do sześć: nieprawdopodobne; mało prawdopodobne, czyli szkoda powstaje raz na 10 lat; szkoda może się wydarzyć raz w roku; dosyć częste, czyli szkoda może się wydarzyć raz w miesiącu; częste, czyli szkoda może się wydarzyć raz na tydzień; a także bardzo prawdopodobne. Biorąc pod uwagę oba parametry i dodając ich wartość liczbową, możemy określić poziom ryzyka, który może być: akceptowalny (od jeden do trzy), dopuszczalny po przeprowadzeniu oceny (od cztery do dziewięć), a także niedopuszczalny (od dziesięciu wzwyż).
Ocena ryzyka – jak przeprowadzić?
Im większa firma, tym trudniej jednoznacznie stwierdzić, z jakim ryzykiem wiąże się praca na poszczególnych stanowiskach. Informacji, które należy wziąć pod uwagę, jest naprawdę wiele. Warto np. odpowiedzieć na następujące pytania: jakie stanowiska pracy zapewnia nasza firma? Jakie osoby wykonują poszczególne zadania? Czy są to osoby młodociane, niepełnosprawne lub kobiety w ciąży? Jakie maszyny i narzędzia wykorzystywane są do wykonania danego zadania? Na jakie zagrożenia wskazują instrukcje obsługi użytkowanych maszyn i urządzeń? Jakie są środki ochrony zbiorowej i indywidualnej? Czy przeprowadzone zostały pomiary czynników szkodliwych, a jeśli tak, to jaki był wynik badania? Jakie zagrożenia mogą wystąpić na terenie naszej firmy?
Ważne pomiary
Aby uzyskać pełen obraz tego, co dzieje się w firmie i dowiedzieć się, z jakimi zagrożeniami mierzą się na co dzień pracownicy, należy dokonać koniecznych pomiarów. Do najczęściej przeprowadzanych badań należy m.in.
- pomiary stężeń substancji chemicznych, w tym badania i pomiary substancji organicznych, substancji nieorganicznych, metali, substancji chemicznych na stanowisku spawalniczym, czy badania i pomiary substancji chemicznych na stanowisku lakierniczym;
- pomiary hałasu, w tym pomiary hałasu słyszalnego i pomiary hałasu ultradźwiękowego, pomiar równoważnego dźwięku A, pomiar maksymalnego poziomu dźwięku A, pomiar szczytowego poziomy dźwięku C, pomiary w pasmach tercjowych, pomiary w pasmach oktawowych;
- pomiary drgań mechanicznych w tym pomiary drgań działających na organizm człowieka przez kończyny górne, a także pomiary drgań mechanicznych o ogólnym działaniu na organizm człowieka;
- pomiary oświetlenia, czyli pomiar natężenia oświetlenia w polu zadania, pomiar natężenia oświetlenia w polu otoczenia, równomierność oświetlenia;
- pomiary mikroklimatu, w tym pomiar mikroklimatu umiarkowanego, pomiar mikroklimatu gorącego, pomiar mikroklimatu zimnego.
Inne dostępne badania to m.in. pomiar stężeń pyłów, pomiar wydatku energetycznego, czy pomiar i ocena instalacji wentylacyjnych. Wszystkie te analizy pomagają w określeniu źródeł emisji niekorzystnych czynników, a także w zniwelowaniu ich negatywnego oddziaływania.